GNU/Linux Notları #2 – Temel Komutlar

26 Nisan 2021
Yorum yok
9 dakikada okunabilir
814

BÖLÜM 3: TEMEL KOMUTLAR (SHELL KULLANIMI)

YARDIM ALMA KOMUTLARI

  • <komut> --help , help <komut> –> Komutun parametre ve argümanı hakkında kullanım bilgisi verir. Bazen tanıtım bilgisi (açıklama) de içerebilir.
  • man <komut> –> Kılavuz sayfalarıdır. Manuel Pages anlamındadır. Yardım alma dosyalarıdır.
    • Man dosyaları yapısal olarak aşağıdaki gibidir:
      • NAME: Komutun ismi ve açıklaması.
      • SYNOPSIS: Komutun nasıl kullanılacağı.
      • DESCRIPTION: Komutun işlevi hakkında detaylı bilgi.
      • EXAMPLES: Kullanımıyla ilgili örnekler.
      • SEE ALSO: İlgili başlıklar.
    • /usr/share/man path’i (yolu) altında bulunurlar.
      • man1: Genel kullanıcı programları hakkındadır.
      • man2: Sistem programları hk.
      • man3: Kütüphane fonksiyonları hk.
      • man4: Özel dosyalar hk.
      • man5: Dosya biçimleri hk.
      • man6: Oyunlar ve ekran koruyucuları hk.
      • man7: Diğer kategorideki çeşitli komutlar hk.
      • man8: Sistem yönetimi ve bakım hk.
  • apropos <KomutunBirKısmı> –> Verilen ifadenin geçtiği man dosyalarını listeler.
  • whatis <komut> –> Komut hakkında kısa hatırlatıcı bilgi ve hangi man dosyasında bulunduğunu gösterir. Joker (wildcard) karekter ile kullanılmak istendiğinde -w parametresi eklenmelidir.
    • Örn; whatis –w * gibi.

BİLGİ ALMA KOMUTLARI

KOMUT İŞLEV
lsb_release -a , cat /etc/*release Kullanılan Linux dağıtımı (distro’su) hakkında ayrıntılı bilgi verir.
cat /etc/issue Kullanılan Linux dağıtımnın adını gösterir.
uname –a Kullanılan Linux dağıtımının çekirdek (kernel) adını ve versiyonu hakkında bilgi verir. -n, -m, -r parametreleriyle daha ayrıntısız bilgi alınabilir.
hostname Bilgisayar adını (hostname’i) verir.
w , who , whoami w komutu, aktif kullanıcı, oturum açma (login) saati ve son açtığı uygulama bilgisi verir. who komutu, aktif kullanıcı ve login saatini verir. whoami komutu, aktif kullanıcı bilgisi verir. -b ve –r parametleriyle de kullanılır.
uptime Sistemin yüklendiğinden itibaren ne kadar saat açık kaldığını gösterir.
whereis <argüman> İlgili komut, dosya veya klasörün path’ini (yolunu) ve man dosyasının yerini gösterir. -b, -m ve –s paremetreleriyle de kullanılır.
which <argüman> Komutların yerini gösterir.
cat /proc/cpuinfo CPU hakkında detaylı bilgi verir.
cat /proc/meminfo RAM hakkında detaylı bilgi verir.
df –h –T ve lsblk Fiziksel ve mantıksal disk kullanımı ve dosya sistemi hakkında bilgi verir.
du –h Mevcut klasör ve altındaki klasör, dosya boyutları hakkında bilgi verir.
vmstat Sistemin anlık performansı hakkında genel bilgi verir.
cal Calendar (takvim) anlamındadır. Bulunduğumuz ayın takvimini görüntüler.
date Günün tarih, saat ve dilimini verir.

 

İÇERİK KOMUTLARI

KOMUT İŞLEV
pwd Hangi dizinde olduğunuzu gösterir.
cd <path(yol)> ‘Change Directory’ anlamındadır. Dizinlere girmenizi sağlar.
cd Tek başına kullanıldığında, kullanıcı (home/user) dizinine gönderir.
cd .. İki nokta ile kullanıldığında, bir üst dizine gönderir.
cd ../../ İki nokta slaş ile kullanıldığında, iki nokta slaş sayısı kadar üst dizine gönderir.
cd – Çalıştığımız son iki dizin arasında geçiş yapar.
ls ‘List’ anlamındadır. Bulunulan dizinin altındaki dosyaları ve alt dizinleri listeler.
    • ls -l parametresiyle daha ayrıntılı listeleme yapar.
    • ls -la parametresiyle gizli dosyalar da listelenir. Gizli dosya isimleri .(nokta) ile başlar.
    • ls -S parametresiyle dosya büyüklüğüne göre listeleme yapar.
    • ls -lh parametresiyle dosya büyüklüklerini daha anlaşılır listeler.
    • ls -lt parametresiyle dosya ve dizinleri değişiklik tarihine göre listeler.

DOSYA, DİZİN KOMUTLARI (FILE, DIRECTORY COMMANDS)

KOMUT İŞLEV
touch <dosyaadı> Dosya oluşturmak için kullanılır.
cat <dosyaadı> Dosya okumak için kullanılır. -n parametresiyle satırlar numaralı gösterilir. `nl <dosyaadı>` komutuyla aynı işlevdedir.
echo ‘’ifade’’ Terminale yazı yazdırmak için kullanılır. Dosyaya yazmak için ‘>’ operatörü kullanılmalıdır.
more ve less <dosya> Uzun olan çıktıların daha rahat (bölümlü) okunmalarını sağlarlar.
head ve tail <dosya> Çıktıların ilk 10 veya son 10 satırını görüntüler. –n parametresiyle 10 değeri değiştirilebilir.
sort <dosya> Dosyaları alfabetik sıralamayla listeler.
grep <dosya/dizin> Bir ifadeyi herhangi bir dosya veya dizinde aramak için kullanılır. -v parametresi, verilen ifadeyi içermeyen aramalar yapar. Tersine davranır. -i parametresi, arama sırasında küçük/büyük harf duyarlılığı gözetmez. -r parametresi, alt dizinlerde de arama yapar.
find <dosya> <ifade> Belirli bir dosya veya dizin içinde geçen ifadeleri aramak için kullanılır.

 

KOMUT İŞLEV
cp <kaynak <hedef> Dosya kopyalama komutudur. -i parametresi ile, üzerine yazma işlemlerinde onay istenir. -r parametresi ile dizinler de kopyalanabilir.
mv <kaynak <hedef> Dosya taşıma komutudur. cp komutundaki kullanımlar burada da geçerlidir. Dosya uzantılarını değiştirmek için de kullanılır. `mv <dosyaadı> <dosyaadı.uzantısı>`
rm <dosya/dizin> Dosya silme komutudur. * kullanımı ile ilgili dizin altındaki tüm dosyalar silinebilir. -r parametresiyle alt dosya ve dizinler silinebilir. -ri parametresiyle silme onayı istenir. -rf parametresiyle sorgusuz silme işlemi yapılır.
mkdir <dizinadı> Dizin oluşturma komutudur. mkdir dizin1 dizin2 dizin3 … -p parametresi, alt dizinlerle birlikte oluşturur. `mkdir –p dizin/altdizin/enaltdizin`

 

ARŞİV KOMUTLARI (ARCHIVE COMMANDS)

  • Arşivleme komutları:
    • tar cf <dosya.tar> <dosyalar> –> Dosyaları arşivleme komutudur. Sıkıştırma uygulamaz. c=create, f=file’ı temsil eder.
    • tar xvf <dosya.tar> –> Arşivten çıkarma komutudur. x= extract, v=verbose, f=file’ı temsil eder.
  • Sıkıştırma komutları:
    • gzip <dosya> –> Dosyaları sıkıştırma komutudur. Oluşan dosya, .gz uzantısı alır.
    • gunzip <dosya.gz> –> Gz dosyalarını çıkarma komutudur.
    • bzip2 <dosya> –> Dosya sıkıştırma komutudur. Oluşan dosya, .bz2 uzantısı olur.
    • bunzip2 <dosya.bz2> –> Bz2 dosyalarını çıkarma komutudur.
  • Sıkıştırarak Arşivleme Komutları:
    • tar czvf <dosya.tgz/tar.gz> <dosyalar> –> Dosyaları Gzip kullanarak sıkıştırma ve arşivleme komutudur.
    • tar xzvf <dosya.tgz/tar.gz> –> Tgz dosyalarını çıkarma komutudur.
    • tar cjvf <dosya.tar.bz2> <dosyalar> –> Dosyaları Bzip2 kullanarak sıkıştırma ve arşivleme komutudur.
    • tar xjvf <dosya.tar.bz2> –> bz2 dosyalarını çıkarma komutudur.
  • İçerik Okuma Komutları:
    • zcat <dosya.tgz> –> Gzip dosyalarının içeriği okuma/listemele komutudur.
    • bzcat <dosya.bz2> –> Bzip2 dosyalarının içeriği okuma/listemele komutudur.
  • Zip ve Rar Sıkıştırma/Açma:
    • zip <dosya.zip> <dosyalar> –> Dosyaları zip kullanarak sıkıştırma komutudur.
    • unzip <dosya.zip> –> Zip dosylarını çıkarma komutudur.
    • unrar <dosya.rar> –> Rar dosyalarını çıkarma komutudur.

KOMUT OPERATÖRLERİ (COMMAND OPERATORS)

KOMUT İŞLEV
<komut > > <dosyaadı>` Komutun çıktısını bir dosyaya yazdırır.
<komut> ; <komut> Birinci komut tamamlandığında, ikinci komutu çalıştırır.
<komut> && <komut> Birinci komut başarılı olduğunda, ikinci komutu çalıştırır.
    • <komut> | <komut> –> Birinci komutun çıktısını, ikinci komuta girdi olarak gönderir.
    • <komut> || <komut> –> Birinci komut başarısız olduğunda, ikinci komutu çalıştırır.

BASH SHELL İPUÇLARI (BASH SHELL TIPS)

Bash Shell Dosyaları

  • Bash shell’inin kendisi, /bin/bash dosyasıdır. Buradan çalışır.
  • Bash shell’inin genel ayar dosyası /etc/profile dosyası içindedir. Genel ayarlar buradan okunur.
  • Bash shell’inin kullanıcıya özgü ayarları ~/.bashrc dosyası içindedir.
  • Bash shell’inde kullanılan komutların geçmişi ~/.bash_history içindedir.
PATH AÇIKLAMA
/bin/bash Bash Shell’i
/etc/profile Bash’in genel ayar dosyası
~/.bashrc Bash’in kullanıcı ayar dosyası. Kullanıcı için başlatma ayarlarını içerir. Önce /etc/bash.bashrc çalışır, ardından ~/.bashrc dosyasını çağırır.
~/.bash_history Kullanıcının bash’te kullandığı komutların geçmişini tutar. Default’ta (varsayılanda) son 1000 adet komutu hatırlar.

 

HISTORY KOMUTU

KOMUT İŞLEV
~/.bash_history Geçmişte kullanılan komutların saklandığı dosyadır.
history Geçmişte kullanılan belirli sayıdaki komutu listeler.
history ‘sayı’ Geçmişte en son kullanılan komutları verilen sayı kadar listeler.
! <numara> İlgili numaradaki komutun tekrar çalıştırılmasını sağlar.
!! Son çalıştırılan komutun tekrar çalıştırılmasını sağlar.
! <komut> :p İlgili komutun, daha önce kullanıldığı son haliyle tekrar çalıştırılmasını sağlar.
$HISTSIZE En son girilen kaç komutun hatırlanacağını görüntüler. ~/.bashrc dosyası içinde $HISTSIZE değeri değiştirilebilir.
history -d <satırnumaras> İlgili satırda hatırlanan komutun unutulmasını (geçmişten silinmesini) sağlar.
history -c Geçmişin silinmesini sağlar.

 

ALIAS TANIMLARI

  • Alias’lar, komutlara verilen takma adlardır.
  • Uzun, zorlu veya sık kullanılan komutların, kolay çağırılması için kullanılırlar.
  • Kullanıcının alias tanımları için ~/.bashrc dosyası kullanılır.
  • alias =‘’ formatında oluşturulmalıdır. Örn; alias cl=‘clear’
Etiketler