GNU/Linux Notları #4 – Sistemsel Komutlar

27 Nisan 2021
Yorum yok
5 dakikada okunabilir
1110

BÖLÜM 5: SİSTEMSEL VE NETWORKSEL YÖNTEMLER, KOMUTLAR, KURULUMLAR

SEMBOLİK VE KATI LİNK KAVRAMLARI (SYMBOLIC & HARD LINK SUBJECTS)

  • Sembolik link’ler bir dosya için sadece kısayoldurumu oluşturur ve içeriğine erişim için sadece yönlendirme yaparlar. (Bağ adı da verilir.)
  • Katı Link’ler ise bir dosyanın, birden fazla yere kopyalanmasını ve erişimini sağlarlar. Orijinal dosyanın silinmesiyle veri kaybolmaz.
  • Dosya ve dizinler, benzersiz olan numaralara (ID’lere) sahiptirler. Her dosya ve dizin benzersiz ID’lere sahiptir. Bu yapının adı inode (düğüm)’dur. Dosya ve dizinlerin ID’lerine de inode ID’si denir.
  • Inode ID’ler, ls –li komutuyla görülebilirler. (Dosya sistemi inode’ları içinse df –i komutu kullanılır.)
  • Sembolik linkler için inode ID’ler benzersizdir; fakat katı linkler için benzeşiktir.
KOMUT İŞLEV
ls –li <dosyaadi>
Inode ID’leri gösterir.
ln <path/dosyaadı>
Hard Link oluşturur.
ln -s <path/dosyaadı>
Symbolic Link oluşturur.
find -type f -links +1 -ls
Sistemdeki hard link’leri gösterir.

 

SÜREÇ YÖNETİMİ (PROCESS MANAGEMENT)

Süreç Yönetim Komutları

KOMUT İŞLEV
ps aux
Sistemdeki tüm süreçleri gösterir.
ps -e
Sadece sistem süreçlerini gösterir.
ps –u <user>
Kullanıcıya ait süreçleri gösterir.
top
Süreçleri 3 saniyede bir listeler.
top -d <numara>
Süreçleri belirtilen numara kadar saniyede bir listeler.
pstree –p
Süreçleri, bağımlılıkları ve PID (Process ID)’leri ile gösterir.
pstree <user>
Kullanıcıya ait süreçleri bağımlılıklarıyla listeler.
pgrep <süreçadı>
Belirtilen sürece ait PID’leri görüntüler.
pgrep –lu <user>
Belirtilen kullanıcıya ait süreçleri en özet şekilde listeler.
kill <PID>
Belirtilen PID’ye ait sürecin sonlandırılmasını sağlar.
kill -9 <PID>
Belirtilen PID’ye ait sürecin sonlandırılmasını zorlar.
killall <süreçadı>
Belirtilen sürece bağlı tüm süreçlerin sonlandırılmasını sağlar.
killall -9 <süreçadı>
Belirtilen sürece bağlı tüm süreçlerin sonlandırılmasını zorlar.
xkill
GUI’si yanıt vermeyen uygulamayı sonlandırmaya zorlar.
    • ps aux | grep <süreçadı> –> İsmi belirtilen işleme ait süreçleri gösterir.

SERVİS YÖNETİMİ (SERVICE MANAGEMENT)

  • Servisleri, çalışma seviyeleri (run levels) başlatır veya sonlandırır. Her çalışma seviyesi, hangi servislerin başlatılması ya da sonlandırılması gerektiğini /etc dizini altındaki kendi dosyalarından okur. (etc/rc0.d, rc1.d, rc5.d gibi
  • Burada okuduğu her servis, aslında bir sembolik linktir. Servisler, etc/init.d altında bulunurlar.
  • Her servis /etc/init.d dizininde bir script’e bağlıdır. Servisler, başlama veya kapanma davranışlarını, /etc/init.d altındaki script’lere göre belirlerler.

Servis Yönetim Komutları

KOMUT iŞLEV
service –status-all Tüm serivlerin çalışırlık durumunu görüntüler.
service <servisadı> status İlgili servisin durumunu görüntüler.
service <servisadı> start İlgili servisi başlatır.
service <servisadı> stop İlgili servisi durdurur.
service <servisadı> restart İlgili servisi yeniden başlatır. (Kapatıp açar.)
systemctl –type=service Tüm servislerin durumu ve açıklamasını görüntüler.
systemctl enable <servisadı> İlgili servisin sistem açılışında çalışmasını sağlar.
systemctl disable <servisadı> İlgili servisin sistem açılışında çalışmamasını sağlar

 

DİSK YÖNETİMİ (DISK MANAGEMENT)

  • Linux’ta Journalling dosya sistemi kullanılır. Journalling, diske yazılan ve diskten okunan işlemleri dosyalara yazar; böylelikle beklenmedik güç kesintilerinde bozulan yapı onarılabilir.
  • Linux’ta diskler de, diğer donanımlar gibi dosya halinde görünürler ve /dev dizini altındadırlar.
  • Linux’ta diskler mount edilerek (bağlanarak) aktifleştirilir. Mount bilgileri /etc/fstab dosyasından okunur.
  • Diskler yaygın olarak EXT3 ve EXT4 dosya sistemini kullanırlar. EXT dosya sistemi, NTFS’e göre daha hızlı, stabil ve güvenlidir. Ayrıca daha da yenidir.
  • Linux’ta RAM ve disk kullanımını organize eden tempfs ve ramfs dosya sistemi özelliği de bulunur. Önce RAM’i disk gibi kullanırlar, RAM’dedirler; RAM’de yer kalmadığında ise diski RAM gibi kullanırlar. Diskin RAM olarak kullanıldığı alana Swap adı verilir. (Ramfs, Swap kullanmaz, sürekli RAM’dedir.)

Disk Yönetim Komutları

KOMUT iŞLEV
df -h Dosya sistemi ve mount hakkında bilgiler verir
sblk –p Fiziksel diskler hakkında bilgi verir.
parted -l Partition’lar hakkında bilgi verir
fdisk <disk> Disk bölümleme aracıdır. -l parametresiyle bilgi verir.
mkfs.<dosyasistemi> <disk> Belirtilen diski, belirtilen dosya sistemiyle formatlar
mount <disk> <dizin> Belirtilen diskin, belirtilen dizine mount edilmesini sağlar.
umount <disk> Belirtilen diskin unmount edilmesini sağlar.
blkid Mount edilen disklerin ID’lerini (UUID’lerini) gösterir.
fsck <disk> Diskte bulunan hataları denetler.
du –h <dosya/dizin> İlgili dosya veya dizinin diskte kapladığı alan görüntülenir.
du –sh <dosya/dizin> İlgili dosya veya dizinin alt dizinleriyle birlikte, diskte kapladığı toplam alan görüntülenir.
Etiketler